Intellectuele Eigendomsrechten

Er bestaan verschillende intellectuele eigendomsrechten. Het intellectueel eigendomsrecht is daarom een paraplubegrip voor eigendomsrechten op creaties van de geest. Intellectuele eigendom kan u inzetten om een product of dienst of de branding daarvan te beschermen. U kunt hierbij denken aan:

Juridisch verdient een geregistreerd intellectueel eigendomsrecht de voorkeur (bijv. een octrooi, model of merk). In dat geval kent de wet de rechthebbende op intellectueel eigendom verschillende instrumenten om het intellectueel eigendom tegen inbreuk te beschermen. Bijvoorbeeld het leggen van beslag of het starten van een kort geding. Meestal wordt echter gevorderd de inbreuk te staken (en gestaakt te houden). Aan dit verbod wordt nagenoeg altijd een dwangsom gekoppeld. Verder kan worden geëist dat de inbreuk makende producten of kopieën van de markt worden gehaald en vernietigd. Tot slot kunnen er verschillende financiële vorderingen worden ingesteld: winstafdracht, schadevergoeding en vergoeding van proceskosten. Bij winstafdracht gaat het om de winst die is behaald door de inbreuk op het intellectuele recht. Om de winst te kunnen vaststellen kan de inbreuk makende partij worden veroordeeld om rekening en verantwoording af te leggen over zijn omzet.

Wordt een product of dienst met een intellectueel eigendom beschermd, dan worden bepaalde handelingen ten aanzien van de betreffende product of dienst aldus als een inbreuk het intellectuele eigendomsrecht gezien. Bijvoorbeeld het illegaal kopiëren van een boek, het plaatsen van foto’s op een website zonder toestemming van de merkgerechtigde of het voeren van een handelsnaam die al door een ander bedrijf wordt gebruikt. Meer in het algemeen wordt van inbreuk gesproken indien iemand zonder toestemming van de rechthebbende handelingen verricht die exclusief zijn voorbehouden aan de rechthebbende. Dit kan verspreiding en verveelvoudiging zijn, exploitatie of gebruik. Als een rechthebbende inbreuk op zijn intellectueel eigendomsrecht constateert, is doorgaans een civiele aangelegenheid en is het aan de rechthebbende zelf om stappen te ondernemen.

Heeft u te maken met inbreuk op uw intellectueel eigendomsrecht en wilt u weten welke stappen in uw geval passend zijn? Neem dan contact op met Law & More. Immers, het komt regelmatig voor dat iemand geheel te goeder trouw een door auteursrecht beschermde foto plaatst op een website die hij van een medewerker heeft aangeleverd gekregen zonder zich bewust te zijn van een schending. In deze gevallen kan het voldoende zijn om de inbreukmaker (schriftelijk) op de hoogte te stellen van de inbreuk en hem te sommeren de inbreuk te staken. Bovendien kan onder omstandigheden met een goede overeenkomst worden volstaan. Bijvoorbeeld als u in deze tijd waarin technologische ontwikkelingen over elkaar heen buitelen en ondernemingen razendsnel innoveren, door middel van samenwerking met anderen vooruit wilt komen. In dat geval kan een goede overeenkomst achteraf veel narigheid met betrekking tot bijvoorbeeld bedrijfsgeheimen of het delen van data voorkomen. Daartoe is echter wel specifieke kennis van een advocaat vereist. Law & More beschikt over de juiste ervaring met juridische begeleiding op het gebied van intellectueel eigendom en innovatie van ondernemingen en organisaties en kan u derhalve helpen met betrekking tot de volgende intellectuele eigendomsrechten:

Het auteursrecht beschermt de werken van de maker en geeft de maker het recht om zijn werk te publiceren, te verveelvoudigen en te beschermen tegen misbruik door derden. Onder maker kan ook werkgever vallen indien gemaakt in dienstverband en voldaan aan overige wettelijke eisen.  Onder het begrip ‘werk’ vallen onder andere boeken, films, muziek, schilderijen, foto’s en beeldhouwwerken. Eigenlijk alles wat creatie van de geest betreft met eigen oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel van maker wat voldoende uitgewerkt is (concepten en ideeën zijn vrij). Hoewel een auteursrecht niet aangevraagd hoeft te worden, aangezien het automatisch ontstaat wanneer een werk tot stand wordt gebracht, is het wel aan te raden om het auteursrecht vast te laten leggen. Door het recht vast te leggen, kunt u namelijk altijd aantonen dat het werk op een bepaalde datum bestond. Maximale geldigheidsduur van dit recht is namelijk tot 70 jaar na de dood van de maker.

Deze rechten geven bescherming aan de inspanningen en prestaties van uitvoerend kunstenaars, muziekproducenten, filmproducenten en omroeporganisaties, kortom iedereen die een werk van letterkunde of kunst opvoert, zingt, voordraagt of op andere wijze ‘uitvoert’. Een vertolking van een werk door een uitvoerend kunstenaar kan wel degelijk een creatieve prestatie zijn, maar deze prestatie voldoet vaak niet aan andere vereisten voor auteursrecht. Daarom is voor dergelijke uitvoeringen een apart recht in het leven geroepen. De bescherming lijkt op die van het auteursrecht, vandaar dat we ze “naburig” noemen. Voor het verkrijgen van naburige rechten zijn, net als bij het auteursrecht, geen formaliteiten vereist. De naburige rechten op uitvoeringen, films en omroepprogramma’s vervallen na 50 jaar. Ten aanzien van geluidopname geldt een afwijkende beschermingstermijn van 70 jaar. Deze verlengde termijn geldt echter alleen in het kader van muziek. Anders dan bij het auteursrecht, gaat het bij de beschermingsduur van naburige rechten in eerste instantie niet om de persoon, maar om bescherming van de uitvoering en de opname daarvan.

Deze rechten houden in dat de maker van het werk bezwaar kan maken als zijn werk bijvoorbeeld onder een andere naam dan zijn eigen wordt uitgegeven. Ook kan de maker optreden als zijn werk door anderen wordt verminkt of aangetast. Bovendien kan de maker zich verzetten tegen andere wijzigingen die in het werk worden aangebracht, maar dat alleen als het verzet niet in strijd is met de redelijkheid. De maker houdt altijd zijn persoonlijkheidsrechten, ook als hij zijn auteursrechten bijvoorbeeld aan een uitgever heeft overgedragen. Wel kan eventueel afstand worden gedaan van een deel van de persoonlijkheidsrechten. De auteur spreekt dan bijvoorbeeld met de uitgever af dat hij zich niet zal verzetten tegen het weglaten van de naamsvermelding of tegen het aanbrengen van wijzigingen in het werk. Van het recht om bezwaar te maken tegen verminking of aantasting van een werk of tegen het wijzigen van de naam van de auteur kan echter nooit afstand worden gedaan. Dit persoonlijkheidsrecht behoudt de maker dus altijd. Een uitzondering geldt voor de personen die aan een film hebben meegewerkt. Van hen wordt verondersteld dat zij afstand hebben gedaan van het recht om zich te verzetten tegen het aanbrengen van wijzigingen in hun bijdragen, tenzij schriftelijk anders overeengekomen.

Volgrecht is het recht van de maker van een origineel kunstwerk om een klein percentage van de verkoopprijs te ontvangen bij doorverkoop van zijn werk via de professionele kunsthandel. De gedachte hierachter is dat grafische of beeldende kunstenaars minder mogelijkheden hebben om aan hun kunstwerk te verdienen dan schrijvers van muziekstukken, romans of gedichten, die doorgaans per verkocht exemplaar betaald krijgen. Volgrecht geldt alleen bij doorverkoop van een kunstwerk, dus niet bij de eerste verkoop. Wanneer het auteursrecht vervalt (70 jaar na het overlijden van de oorspronkelijke maker) vervalt ook het volgrecht.

Het portretrecht is een onderdeel van het auteursrecht. De Auteurswet onderscheidt twee situaties voor het portretrecht, te weten een portret in opdracht gemaakt en een portret dat niet in opdracht is gemaakt. Tussen beide situaties zit een groot verschil in de gevolgen van openbaarmaking en de rechten daarbij van de betrokken partijen. Van een ‘portret’ is sprake als iemand herkenbaar is afgebeeld. Voor de vraag of iets een portret is, zijn dus niet alleen de gelaatstrekken van de geportretteerde van belang. Ook een typerende lichaamshouding, bepaalde attributen of de omgeving kunnen een rol spelen. Ook moet worden vastgesteld of het portret in opdracht is gemaakt en of privacy zwaarder weegt dan vrijheid van meningsuiting. Wanneer iemand een portret in opdracht van de betreffende persoon heeft gemaakt, dan mag het portret alleen dan openbaar worden gemaakt indien en voor zover de betreffende persoon toestemming heeft verleend.

Databanken, maar ook andere geordende verzamelingen van werken of gegevens kunnen beschermd zijn onder het databankenrecht. Veel databanken kunnen niet worden beschermd door het auteursrecht, omdat originaliteit en creativiteit geen rol spelen bij het verzamelen van de gegevens.  Dit zogenaamde databankenrecht beschermt elke ‘verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, systematisch of methodisch geordend, en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk’. Een belangrijk vereiste voor bescherming door het databankenrecht is dat er een ‘substantiële investering’ gemoeid is met de samenstelling en/of het onderhoud van de verzameling.

Merkenrecht is het geheel van wetgeving, regels, eisen en jurisprudentie die de rechten op een merk bepalen. Hierdoor mag deze merknaam alleen met toestemming van de eigenaar van het merk worden gebruikt. Het merkrecht kent een formeel vereiste. Een merk kan enkel worden verkregen via een depot. Dit depot wordt door de merken instantie ingeschreven in het merkenregister. Er zijn eigenlijk drie routes om rechten te krijgen: nationaal, internationaal en voor de gehele Europese Unie. Een nationaal merkrecht kennen we in Nederland niet omdat we vallen onder Benelux merkenrecht. Krijg je in Nederland een merk, dan geldt het in de Benelux. De geldigheid van de bescherming duurt 10 jaar. Wordt gedurende 5 jaar geen gebruikt wordt gemaakt van het merk, dan vervalt het recht op bescherming.

Een handelsnaam is niets meer dan de naam waaronder een onderneming wordt. Om misleiding of verwarring bij het publiek te voorkomen, geniet de ondernemer handelsnaambescherming. Dit houdt in dat een andere onderneming niet dezelfde handelsnaam mag gebruiken als hierdoor gevaar voor verwarring ontstaat. Het handelsnaamrecht geldt in principe voor onbepaalde tijd, althans, zolang de onderneming de naam als handelsnaam voert. Een handelsnaam hoeft niet te zijn ingeschreven in het handelsregister om beschermd te zijn. De onderneming die een handelsnaam als eerste in het maatschappelijk verkeer is gaan (en blijven) voeren, geniet de bescherming. De handelsnaam moet dan wel daadwerkelijk in het openbaar worden gebruikt. Dit gebruik kan blijken uit het voeren van de naam op briefpapier, op de gevel van het bedrijf, in reclame-uitingen, maar ook uit een inschrijving in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Als de Handelsnaam ook als merk gebruikt wordt, dan kan het merk gedeponeerd worden bij het Benelux merkenbureau, mits aan de eisen voor een merk voldaan is.

Een domeinnaam is strikt genomen geen intellectueel eigendomsrecht, maar slechts een soort gebruiksrecht van een uniek woord als internetadres. Een domeinnaam is een naam die verwijst naar een onderliggend numeriek IP-adres. Dit IP-adres is een adres van een aan het internet verbonden computer bestaande uit een reeks van tien cijfers. Het IP-adres is vergelijkbaar met een telefoonnummer. Omdat dit IP-adres lastig te onthouden is (en daarom onder meer niet commercieel aantrekkelijk is) wordt gebruik gemaakt van (vaak gemakkelijk te onthouden) domeinnamen. In veel gevallen wordt bij het creëren van een domeinnaam gebruik gemaakt van al bestaande handels- en/of merknamen, zodat de website gemakkelijk is te vinden. Dit kan in sommige gevallen een handelsnaam- en/of merkinbreuk opleveren.

Tekeningen- en modellenrecht is een exclusief recht. Het is de manier om een nieuwe tekening of een nieuw model met een eigen karakter te kunnen beschermen. Het uiterlijk van een voortbrengsel of een deel daarvan kan als tekening of model worden beschouwd. Het uiterlijk van een voortbrengsel wordt afgeleid uit de kenmerken van met name de lijnen, de omtrek, de kleuren, de vorm, de textuur of de materialen van het voortbrengsel zelf of de versiering ervan. Het exclusieve recht houdt in dat de houder ervan het model mag gebruiken om het te vervaardigen, aanbieden, in de handel brengen, verkopen, leveren, verhuren, invoeren, uitvoeren, tentoonstellen, gebruiken of in voorraad hebben en om derden te verbieden dit zonder toestemming te doen. Vaak wordt het modelrecht verward met het auteursrecht. Het wezenlijke verschil tussen modelrecht en auteursrecht is het feit dat auteursrecht ontstaat door creatie en dat modellenrecht pas bestaat na registratie. Er kan dus exact worden aangetoond wanneer het recht is ontstaan en vanaf welk moment het is beschermd. De maximale duur van modelrecht voor de Benelux is 25 jaar.

Een octrooi (ook wel patent genoemd) is een tijdelijk alleenrecht om een nauwkeurig omschreven technisch idee (uitvinding) te produceren of te verkopen of dit op een andere wijze in omloop te brengen. Iemand die over het octrooirecht beschikt kan gedurende twintig jaar aan anderen verbieden om zijn uitvinding toe te passen. Dat betekent dat anderen de uitvinding niet zomaar kunnen namaken of verkopen. Het octrooirecht is echter geen actieve bescherming. Wanneer de octrooihouder het vermoeden heeft dat zijn rechten worden aangetast dan dient hij zelf stappen te ondernemen om dit aan te vechten. De uitvinding, waarvoor octrooi wordt aangevraagd, moet nieuw, inventief en industrieel toepasbaar zijn. Een octrooi kan aangevraagd worden bij het Nederlands Octrooibureau. Om in meer landen octrooi te krijgen moet een uitvinder in principe apart in ieder land in de taal van dat land octrooi aanvragen. De maximale beschermingsduur van een octrooi is 20 jaar.

Het kwekersrecht is een vorm van intellectuele eigendom over nieuwe en waardevolle plantenrassen. Het geeft aan de houder ervan het alleenrecht op de verhandeling van zaad en vermeerderingsmateriaal van het betrokken ras. Nieuwe rassen worden gekozen op grond van hun kwaliteiten en komen vaak tot stand na een langdurig en kostbaar veredelingsproces. Kwekers van nieuwe rassen zijn er dan ook bij gebaat het maximale uit de exploitatie van hun rassen halen en ten minste hun veredelingskosten terug te verdienen. Het beschermen van een nieuw ras door het vestigen van een kwekersrecht is daarvoor een belangrijke voorwaarde. Het kwekersrecht geeft aan de houder het alleenrecht op de verhandeling van teeltmateriaal (zaden, stekken) van zijn ras en tevens van oogstmateriaal (snijbloemen). De houder van het kwekersrecht moet er zelf voor zorgen dat anderen geen inbreuk maken op zijn recht. Het kwekersrecht kan worden verleend voor de duur van 25 jaar tot 30 jaar, afhankelijk van het soort gewas.